Haur jaio berrien elikagaia esnea da. Bere beharren arabera egokitzeko ahalmena duena eta haurraren zein amaren osasunarentzat hoberena, amaren esnea da.

Osasunaren Mundu Erakundeak eta osasun erakunde gehienek, amagandiko edoskitze esklusiboa gomendatzen dute haurtxoaren lehen sei hilabeteetarako eta gutxienez lehen bi urteetan ama esnea izatea. Sei hilabete betetzean elikagai osagarriak txertatzen hastea gomendatzen da. 

Haur jaio berrien elikagaia esnea da. Bere beharren arabera egokitzeko ahalmena duena eta haurraren zein amaren osasunarentzat hoberena, amaren esnea da. Osasunaren Mundu Erakundeak eta osasun erakunde gehienek, amagandiko edoskitze esklusiboa gomendatzen dute haurtxoaren lehen sei hilabeteetarako. Sei hilabete betetzean elikagai osagarriak eskaintzen hastea gomendatzen da (Baby Lead Weaning adibidez).

Amagandiko edoskitzea gutxienez, haurraren lehen bi urteetan mantentzea gomendatzen da. Edoskitzea uzteko adin naturala 2,5-7 urteen artean kokatzen da, eta inoiz ez da bat-batekoa izaten. Haurrak bere kabuz hartzen duen erabakia da, eta horrek, ama zein haurrarentzat traumatikoa ez izatea dakar.

Haurrak amagandiko edoskitzea amaitzea erabaki aurretik, amak etetea erabakitzen duenerako gakoak hemen.

Edoskitzea arrakastatsua izateko oinarrizko gomendioak hauek dira:

• Azala azalarekin kokatu. Arropa traba izan daiteke heltze egokirako.

• Postura egokia erabili: saia zaitez haurra ez eramaten bularrera, bera gerturatu dadila. Bere sabelak zurearekin kontaktuan egon behar du eta haurrak titiburua soilik beharrean, areola zati handi bat har dezan, lehendabizi titiburua sudurrarekin ikutu dezan kokatu: horrela ahoa hobeto zabalduko du.

• Ordutegirik EZ. Haurraren elikadurak ez du erlojuen beharrik, eskatu ahala eskaintzea gomendatzen da, ez begiratu zenbatero eskatzen duen ez eta zenbat denboraz hartzen duen.

• Minik ez. Mina ematen badu, arazo bat dagoen seinale. Emagina, pediatra edo edoskitze aholkulari batekin hitzordua eskatu mina sentitzen baduzu, geroz eta lehenago konpondu hobe.

• Etengabe. Haurraren lehen ordu, egun eta asteetan, haurra oso maiz eta denbora luzez egongo da bularrean, elikagaiaz gain amaren taupadak, beroa eta babesa ere hartzen baititu bularrean.

• Txupete eta tetinarik ez. Edoskitzea ondo ezarri bitartean, indarra egiteko moduak nahas ez ditzan txupete eta tetina zein biberoiak ekiditea gomendatzen da. Gutxi gora behera haurrak hilabete izan arte. Osagarriak behar baditu behatza-xeringa teknika erabil dezakezu, relaktadorea erabili edo basotxoan eskaini.

• Ingurukoen laguntza. Oso garrantzitsua da etxean zein inguruan laguntza izatea. Lehen asteetan amak haurrarentzat etengabe eskuragarri izan behar du eta haurrak lo egitean amak atseden hartzea gomendatzen da.

• Gozatu. Haurraren lehen ordu, egun eta asteak behin bakarrik biziko ditugu eta gozatu eta pazientziaz hartzea gomendatzen da.

Eta noski, edoskitzea amak bakarrik egin badezake ere, aita edo bikotea dagoen kasuetan edoskitze arrakastatsu baterako zutabe sendoa da. Haurra jaiotzean sortzen den ama-haur binomioa babestuz familia sendoa sortzea ahalbidetuko baitu.

Geroz eta lehenago hasi edoskitzea, arazoak izateko aukera txikiagoa izango da. Saia zaitez jaio eta berehala bularra eskaintzen eta elkarrekin gozatzen.

Edoskitze arrakastatsua izateko, garrantzitsua da haurra eta amak jarrera egokia izatea. Batetik, edoskitzea erosoa izanik atseginagoa izango baita, eta ama lasai egoteak haurra lasaituko duelako. Bestetik, jarrera ez-egokia izateak edoskitzearen inguruan sortzen diren arazo asko sortzen dituelako.

JARRERA EGOKIA HARTZEKO:

1. Amak bizkarra eta oinak ondo kokatzea. Ama eroso ez badago, haurra ere ez.
2. Haurra amaren bularrera hurbildu, ez bularra haurrarengana.
3. Haurra titi-buruarekiko perpendikularki kokatu.
4. Sudurra titi-buruari begira kokatzea bilatu, horrek ahoa egoki zabaltzea sortuko du.
5. Ahoa zabaldu aurretik, sudurra titi-buruarekin lerrokaturik egon behar da, haurrak ez du burua mugitzeko beharrik izan behar, ezta mugitzeko oztoporik ere.
6. Ahoa zabaltzen duenean, ahoa ondo zabaltzen duela ziurtatu.
7. Gorputza gorputzaren aurka geratu behar dira.
8. Titi buruak haurraren aho-sabairako norantza izan behar du.
9. Bularra ez doa haurrarengana, haurra bularrera baizik.
10. Arropa edo manta gehiegi ez erabili, gorputzak ahalik eta gertuen egon behar dira.

Alboan izan behar dezakezuna: ura, jateko zerbait, mugikorra, liburu bat… eta gozatu.

Geroz eta ohikoagoa da amek esnea ateratzeko beharra izatea (amatasun baimen motzegiak eta halako arrazoiak tarteko), esnea atera ondoren ondo gordetzea garrantzitsua da.

Lehenik eskuak garbitu eta bularrean masaje txiki bat egitea komeni da.

GOMENDIO OROKORRAK:

– Hasieran esne kopuru gutxi edo bat ere ez ateratzea lortzen baduzu, ez kezkatu, praktikaz lortuko duzu.

– Hobe da haurra bular batean dagoelarik bestetik esnea ateratzea (errazago eta azkarrago egingo duzu) edo esnea atera behar duzunean, haurrarengan pentsatzea.

– ESKUZ ATERATZEA

Hasieran zaila badirudi ere, praktia apur batekin nahiko errez lortzen den teknika da. Lehenik bularrean masaje zirkularrak egin esnea sortzea eragiteko. Ondoren, bularra goikaldetik eta behekaldetik helduz kanporantz masajea egin. Titiburu inguruan (3 zentimetro barrurago) estutzen hasi eta kanporantz tira egin. Amaitzeko, titi-burua estutu. Esnea ateratzeak ez du minik eman behar. Hasieran oso esne gutxi edo bat ere ez aterako den arren, praktikarekin azkar eta kopuru nahikoa ateratzeko gai izango zara.

– ESNEAK ATERATZEKO GAILUEN BIDEZ

Mota desberdineko esnea ateratzeko gailuak daude gaur egun merkatuan. Eskuzkoak, pila bidezkoak, bateria dutenak edo korronte elektrikoaren bidez ibiltzen direnak. Garrantzitsua da “bi fase” dituzten gailuak erabiltzea. Gailu hauek dira haurraren hartualdiarekin antza gehien dutenak: lehenengo estimulazioa eragiten dute eta ondoren esnea ateratzea hasten da.

Gailu bakoitzaren arabera modu bat edo beste bat erabiltzen denez, zure gailuaren jarraibideak jarraitzea gomendatzen dugu.

AMAREN ESNEA GARRAIATZEA

Esnea etxetik kanpo atera behar bada, komenigarria da hozkailu txiki bat erabiltzea esnea erabili behar den arte, edo izoztu behar den unera arte ondo mantendu dadin.

Lantokian hozkailua balego, hobe da bertan esnea gordetzea etxera joan bitartean.

Esnea ondo mantendu dadin, ahalik eta tenperatura aldaketa gutxien izatea komeni da.

AMAREN ESNEA GORDETZEA

• Ahal den guztietan izoztu gabeko esnea erabiltzea gomendatzen da.
• 3 egunetan erabiliko ez den esnea, ahalik eta goizen izoztea. Atera berritan izozten bada hobe.
• Berehala izoztuko ez den esnea, hozkailuan gorde.
• Hobe da kopuru txikiko ontziak erabiltzea  (50 – 100 cc) haurrak hartuko duena soilik desizoztu eta esnerik gal ez dadin.
• Izozten edo hozkailuan gordetzen den esne guztiari data jartzea.
• Izozkailuan denbora gehien daraman esnea erabili lehenengo.
• Desizozten den esnea ondo nahastu. Data desberdinetan ateratako esnea batera eman daiteke.

ESNEA DESIZOZTEA

• Ahal dela izozkailutik zuzenean ateratako esnea berotu.
• Ezinezkoa bada, esnea hotzetan mantendu erabili bitartean.
• Aurrez berotu den ura ontzi batean jarri eta esnea duen ontzia (poltsa, botilatxoa…) ur horretan utzi tenperatura egokia duen arte.
• Mikro-uhin labean berotu eta tenperatura uniformea izan dadin ondo nahastu.

• EZ berotu esnea “baño-marian”.
• EZ berotu esnea sutan.

Gaur egun, mota askotako ontziak daude amaren esnea biltzeko. Botila hermetikoak, plastikoa, kristala, plastikozko poltsak, esnea ateratzeko gailuetara eransten diren poltsak… Egokien zaizuna hautatu eta erabili.

Aurrez ateratako esnea haurrari emateko era desberdinak daude. Haurtxoaren lehen ordu eta egunetan, eta edoskitzea guztiz ondo ezarrita ez dagoen bitartean, amaren aurrez ateratako esnea edo formulako esnearen gehigarria behar badu, biberoia ez erabiltzea gomendatzen. Biberoi eta txupeteek, edoskitzea ondo ezarrita ez badago, haurra nahastu eta berezko duen bularra hartzeko gaitasuna gutxitu dezakete.

– XIRINGA-BEHATZA TEKNIKA:

Lehen ordu edo egunetan, haurra amaren bularretik behar duen esne guztia lortzeko gai ez bada, xiringa-behatza teknika izaten da haurra elikatu eta edoskitzea aurrera ateratzeko teknikarik errazena. Behatza haurraren aho-ganbaran sartu eta xurgatzeko indarra egiten duenean SOILIK emango diogu xiringarekin esnea. Horrela, haurrak, esnea lortzeko xurgatu behar duela ikasten du eta bularrean ere berdina egingo du. Amak edoskitzeko arazoak dituenean (erditze zaila edo zesarea izan duelako eta esne igoera berandutu edo fisikoki haurra hartu ezin badu) aukeretako bat da. Ikus hemen bideo bat.

– GEHIGARRIA EMATEKO GAILUA [RELACTADOR]:

Amak haurra edoskitu nahi badu, eta haurra gosez geratzen bada (erditze zailaren ostean esne igoera motel doalako adibidez) edo behar berezirik badu (gaixotasunen bat duelako formula esne berezi bat edo beste ama baten esnea hartu behar badu), gailu hauek aukera egokietako bat dira. Amaren esne igoera kitzikatzen da eta haurrak bularretik hartuko balu bezala hartzen du esnea. Haurra amaren bularrean jarrita dagoelarik, zunda bidez jasotzen du esnea.

– GOILARA-ONTZIAK:

Goilara honen kirtenean biltzen da esnea eta gutxinaka goilararen bururantz ateratzen da. Sistema honek biberoiaren antza du baina ez du tetinarik eta ez du edoskitzean hainbeste eragiten. Oso erosoa da. Haurren produktuak saltzen dituzten tokietan aurki daiteke.

– EDALONTZIA: 

Edozein edalontzik balio du haurrari esnea emateko. Gutxinaka ematen diogula ziurtatu behar da.

– PALADAIA:

Batez ere haur goiztiarretan edo pisu gutxi dutenekin erabiltzen da. Indian du jatorria eta gaur egun, haurrentzat produktuak saltzen dituzten denda askotan topatzen dira.

– BIBEROIA:

Edoskitzea ondo ezarrita dagoenean (2-4 aste behar izaten dira), ez dago inolako arazorik haurrak esnea biberoitik hartu eta ama dagoenean bularretik hartzeko. Dena den, badira bularretik hartzea imitatzen duten biberoiak, eta hobe horiek erabiltzea.

Gutxi dira gaur egun edoskitzearekin bateragarriak ez diren sendagaiak. Sendagairen bat hartzen baduzu, galdeiozu sendagileari edoskitzearekin bateragarria den.

Hala ere, asko dira informazio eguneraturik izan ez edo okerreko informazioa izateagatik edoskitzea uztea gomendatzen duten sendagileak.

Honako orrialdean sendagaien printzipio aktiboaren araberako informazioa topatuko duzu:

http://www.e-lactancia.org

Zure tratamendua topatzen ez baduzu edo aurkituta ere zalantza baduzu beraiekin harremanetan jartzeko aukera duzu. Berehala erantzuten dute eta informazio eguneratua darabilte.

Erakunde eta profesional geroz eta gehiagok adierazi dute edoskitzean iodoa amak iodo osagarriak hartzeko gomendioa, nahiz eta formatuan eztabaida dagoen.

Zergatik? Garrantzitsua baita amaren esnearen bidez haurrak jasotzen duen iodo kopurua egokia dela ziurtatzea. Haurrak iodo gutxiegi jasotzeak bozioa (tiroideen handitzea), arnasketa arazoak edo liseriketan arazoak sor ditzake. Iodo gabeziak, gainera, nerbio sistema zentralaren eta hezurren garapenean ere eragin dezake.

Oro har, beti gatz iodatua erabiltzea gomendatzen da.

Edoskitze aldian haurdun geratzen diren emakumeek, iodo osagarrien kopurua handitzea gomendatzen da, beti ere, sendagilearen aholkuei jarraituz.

Gai honen inguruan eztabaida dagoenez, IHAN webgunearen orrialde honetan informazio gehiago izango duzu zure erabakiak hartzeko.

.

Haurdun egon ez den emakumeak edoskitzea eragitea posible da eta horretarako estimulazioa (eskuz edo esnea ateratzeko gailuarekin) eta kasu batzuetan errezeta bidezko sendagaien bidez eragin daiteke. Baita edoskitzea eten ondoren berriro eragitea ere. 

Gutxi ezagutzen den arren, ber-edoskitzea (edoskitzea amaitutzat eman ondoren berriro edoskitzea) edo edoskitzea eragitea (haurdunaldirik izan gabe ere edoskitzea lortzea, adopzio kasuetan adibidez), posible da.

Hori lortzeko gakoa PAZIENTZIA da. Ez da berehala lortzen den gaia, baina geroz eta gehiago dira ber-edoskitzea edo edoskitzearen eragitea lortzen dutenak.

Edoskitzea lortzea benetan nahi izatea da oinarrizkoa da. Bularra eta titi-buruaren estimulazioa egokia izan behar da eta amak inguruaren babesa izatea.

Haurrak nahi izatea ere garrantzitsua da. Haurra geroz eta gazteagoa izan, edoskitzea lortzea errazagoa izango da (batez ere edoskitzearen eragite kasuetan). Haurrak aurrez bularra hartu izatea eta zenbat denboraz hartu ez duen ere faktore garrantzitsuak dira. Gainera, bularra hartu ez duen tartean nola elikatu duten ere garrantzitsua da: biberoia erabili bada, titia hartzeko zailtasun handiagoa izango baitu.

Badira helburu hauek lortzeko prestaturiko tresnak.

Ber-edoskitzeko edo edoskitzea eragiteko erabakia hartu bada, komenigarria da edoskitze aholkulari edo emaginaren laguntza izatea ber-edoskitze plana zehaztu eta babes egokia izateko.

Pazientziaz eta egunero saiatuz lor dezakezue.

Jaso dugun beste kontakizun bat duzue hau, zoragarria iruditu zaigu, eta edoskitzearen inguruko mito asko hausten dituena: haurdunaldirik gabeko edoskitzea (adopzio edo hau bezalako kasuetan posible da). Gai honetaz gehiago hemen. Mila esker bihotzez gurekin partekatzeagatik!

4 hilabete eta erdiko haurraren ama naiz. Gure semea ez zen nire sabeletik sortu, nire bikotearen sabeletik baizik. Haurdun geundela jakin genuen egunean, krisia aitzaki, lanik gabe geratu nintzen ni, pena handia eman zidan arren, aukera ona izan zen gure haurrarekin denbora gehiago egoteko balioko zuelako.

Haurdunaldia ondo joan zen nire bikotearen sabelean, eta nik hazieraz, edoskitzeaz, haurdunaldiaz… liburu mordoa irakurri nuen. Haietako batean aurkitu nuen eragindako edoskitzearen berri… eta bikoteari proposatu nion. Berak pozez hartu zuen, bere lanak ez baitzion utziko eskatu ahala bularra ematen eta.

Haurra jaiotzean, nire bikotearekin eta nirekin azala-azalarekin izaten genuen, eta berehala hasi zen bion bularretan esne bila. Nik nire bikotearen esnea zuen tresnatxo bat erabiltzen nuen hasieran berak nire bularretik ere esnea izan zezan, eta egun batzuen buruan, esnea nuelaz ohartu nintzen. Biok tartekatu ginen lehen hilabetean bularra emateko, eta orain, nik soilik ematen diot.

Animatu nahi ditut beste ama batzuk, gu bezala edo adopzioa aukeratu dutenak, saiatzera. Gogorra bada ere, konstantzia izan eta edoskitze aholkulari batekin hitz egiteak lagunduko die eta. Espero dut nire istorioak beste batzuk laguntzea.

Eskerrik asko M.

Amagandiko edoskitzea ez da beti erraza izaten. Batez ere lehen egun eta asteetan arazoak ager daitezke. Halakorik bazenu, edoskitze aholkulari batengana, laguntza talde batera edo emaginarengana joatea da onena. Dena den, hemen gako orokor batzuk ematen saiatuko gara.

– ESNEAREN IGOERA:

Haurrak hiru egun inguru dituenean, bularraren baskularizazioa hazten da eta titia beroa, handituta eta gogor samarra egon daiteke. Honi, esnea sortzen egotea batuz gero, ingugirtazioa gerta daiteke haurrak esnea egoki hartzen ez badu. Hau ekiditeko edoskitzea maiz eta mugarik gabe ahalbidetzea eta haurra eta amak jarrera egokia hartzea garrantzitsua da.

Mina agertuko balitz, titiak drenatzea komeni da esne pilaketarik sortu ez dadin. Haurrak titia hartu aurretik, hartualdi bakoitzean titian masajea egitea gomendatzen da titi-buruaren inguruan bigundu dadin. Horrela, haurrak titia drenatzea berez egingo du hartualdian zehar.

Aza hostoak hartualdia amaitzean bularrean jartzeak hantura gutxitzen duela frogaturik dago. Bularretakoaren barruan aza hostoak jarri eta hurrengo hartualdira arte jarrita utzi.

Esnea ateratzeak ere mina arinduko du. Eskuz edo esne-ateragailu baten bidez egin dezakezu.

– ZARTADURAK ETA MINA:

Titi-buru inguruan zartadurak agertzen direnean mina sortzen da. Haurrak bularra heldu beharrean titi-burua soilik heltzean ager daitezke; edo, haurrak bularra ondo heldu arren arazo fisiko bat duelako: mihi-hari motza edo ankiloglosia.

Mina arintzeko amaren esnea zartaduretan jartzeak lagundu dezake. Hala ere, arazoa sortzen duen jarrera zein den edo haurrak arazo bat duelako gertatzen den aztertu eta arazoa konpontzen ez bada, zartadurak ez dira sendatuko edo berriro agertuko dira.

Zartadurak sortzen dituen arazoa konpondu arren, zartadurak sendatu bitarteko hartualdiak ez dira errazak izango. Puntualki pezonerak erabil daitezke zartadurak sendatu bitartean, baina garrantzitsua da arazoa sortzen duena konpontzea (laguntza taldeek, edoskitze aholkulariek edo emaginak lagunduko dizute).

– Haurraren ahoak sorturikoak:

Sarri edoskitzean arazoak (haurrak bularra ez ondo heltzea, kexatzea, amak mina izatea, zartadurak…) haurraren mihi-hariak eragiten du.

Beste zenbaitetan haurrak aho “txikiegia” izatea gerta liteke, eta horrek titiburua soilik heltzea dakar. Halakoetan, garrantzitsua da, haurrak ahoan arazorik duen ikustea.
Garrantzitsua da halakorik egon daitekenaren susmoa baduzu, edoskitze aholkulari, pediatra, emagina edo laguntza talderen batekin harremanetan berehala jartzea, zenbait kasutan kirurgia behar baita arazoa konpontzeko.

– Infekzioak:

Bularrean infekzioren bat dagoenean, sarri amak mina sentitzen du bai hartualdian zehar, zein bestela ere. Mina sentitzen baduzu eta bestelako arrazoiren bat ez delaz ziur bazaude, baliteke infekzio bat izatea. Batzuetan “esne perlak” sortzen dira, esne pilaketatxoak dira, oso sakonak eta ukitzean mina eragiten dute. Laguntza talde, sendagile, edoskitze aholkularia edo emaginarengana joatea garrantzitsua da arazoa konpontzeko. Amaren bularraren bakterien kultiboa egingo da zerk sortzen duen ikusteko.

Zenbait kasutan kirurgia behar izaten da. Mina handia bada, esnea atera eta haurrari xiringa-behatza teknika edo edalontzi bidez ematea komeni da.

– Mastitisa: 

Esne bideren batean pilaketa sortzean gertatzen da. Sukarra eragiten du eta hantura eta gorritasuna. Hartualdiaren aurretik beroa jarriz, masajeak emanez eta hazita dauden guneak hartualdian zehar ukituz hobetzen da.

– Raynaud sindromea:

Esku eta oinetako behatzetan, belarrietan, sudur puntan eta titi-buruetan odol jarioa gutxitzeak eragiten du. Hotza edo estres egoeretan gehiago ematen da. Titi-buruaren kolorea aldatu egiten da (hartualdi amaieran zuria dago, gero morea jartzen da eta ondoren arrosa kolorekoa) eta beroa jarriz asko hobetzen da. Beroa aplikatzea, bularra leku epeletan ematea eta estres egoerak gutxitzeak (batez ere bularra ematera zoazenean) sintomak hobetuko ditu. Guztiz osatzea lortzen ez bada ere (periodikoki errepikatu ohi da), kasurik gehienetan ez du sendagairik behar izaten, baina behar izanez gero, sendagileak emango dizu.

– Azaleko arazoak:

dermatitia eta bestelako azaleko arazoek bularra ematea zaildu dezakete. Hazkura eta hantura sortu ohi dute. Halakorik izanez gero, zoaz sendagilearenera kultibo bat egin eta zerk sortzen duen ikus dezaten.

Edozein arazo izanez gero, edoskitze aholkulariak, laguntza taldeak edo emaginak lagunduko dizute. Ez izan galdetzeko lotsarik. Edoskitzeak ez du mina sortu behar eta arazoa geroz eta lehenago konpondu, edoskitzea atseginagoa izango da.

Amagandiko edoskitzea ez da beti erraza izaten. Batez ere lehen egun eta asteetan arazoak ager daitezke. Halakorik bazenu, edoskitze aholkulari batengana, laguntza talde batera edo emaginarengana joatea da onena. Dena den, hemen gako orokor batzuk ematen saiatuko gara.

– ESNEAREN IGOERA:

Haurrak hiru egun inguru dituenean, bularraren baskularizazioa hazten da eta titia beroa, handituta eta gogor samarra egon daiteke. Honi, esnea sortzen egotea batuz gero, ingugirtazioa gerta daiteke haurrak esnea egoki hartzen ez badu. Hau ekiditeko edoskitzea maiz eta mugarik gabe ahalbidetzea eta haurra eta amak jarrera egokia hartzea garrantzitsua da.

Mina agertuko balitz, titiak drenatzea komeni da esne pilaketarik sortu ez dadin. Haurrak titia hartu aurretik, hartualdi bakoitzean titian masajea egitea gomendatzen da titi-buruaren inguruan bigundu dadin. Horrela, haurrak titia drenatzea berez egingo du hartualdian zehar.

Aza hostoak hartualdia amaitzean bularrean jartzeak hantura gutxitzen duela frogaturik dago. Bularretakoaren barruan aza hostoak jarri eta hurrengo hartualdira arte jarrita utzi.

Esnea ateratzeak ere mina arinduko du. Eskuz edo esne-ateragailu baten bidez egin dezakezu.

– ZARTADURAK ETA MINA:

Titi-buru inguruan zartadurak agertzen direnean mina sortzen da. Haurrak bularra heldu beharrean titi-burua soilik heltzean ager daitezke; edo, haurrak bularra ondo heldu arren arazo fisiko bat duelako: mihi-hari motza edo ankiloglosia.

Mina arintzeko amaren esnea zartaduretan jartzeak lagundu dezake. Hala ere, arazoa sortzen duen jarrera zein den edo haurrak arazo bat duelako gertatzen den aztertu eta arazoa konpontzen ez bada, zartadurak ez dira sendatuko edo berriro agertuko dira.

Zartadurak sortzen dituen arazoa konpondu arren, zartadurak sendatu bitarteko hartualdiak ez dira errazak izango. Puntualki pezonerak erabil daitezke zartadurak sendatu bitartean, baina garrantzitsua da arazoa sortzen duena konpontzea (laguntza taldeek, edoskitze aholkulariek edo emaginak lagunduko dizute).

– Haurraren ahoak sorturikoak:

Sarri edoskitzean arazoak (haurrak bularra ez ondo heltzea, kexatzea, amak mina izatea, zartadurak…) haurraren mihi-hariak eragiten du.

Beste zenbaitetan haurrak aho “txikiegia” izatea gerta liteke, eta horrek titiburua soilik heltzea dakar. Halakoetan, garrantzitsua da, haurrak ahoan arazorik duen ikustea.
Garrantzitsua da halakorik egon daitekenaren susmoa baduzu, edoskitze aholkulari, pediatra, emagina edo laguntza talderen batekin harremanetan berehala jartzea, zenbait kasutan kirurgia behar baita arazoa konpontzeko.

– Infekzioak:

Bularrean infekzioren bat dagoenean, sarri amak mina sentitzen du bai hartualdian zehar, zein bestela ere. Mina sentitzen baduzu eta bestelako arrazoiren bat ez delaz ziur bazaude, baliteke infekzio bat izatea. Batzuetan “esne perlak” sortzen dira, esne pilaketatxoak dira, oso sakonak eta ukitzean mina eragiten dute. Laguntza talde, sendagile, edoskitze aholkularia edo emaginarengana joatea garrantzitsua da arazoa konpontzeko. Amaren bularraren bakterien kultiboa egingo da zerk sortzen duen ikusteko.

Zenbait kasutan kirurgia behar izaten da. Mina handia bada, esnea atera eta haurrari xiringa-behatza teknika edo edalontzi bidez ematea komeni da.

– Mastitisa: 

Esne bideren batean pilaketa sortzean gertatzen da. Sukarra eragiten du eta hantura eta gorritasuna. Hartualdiaren aurretik beroa jarriz, masajeak emanez eta hazita dauden guneak hartualdian zehar ukituz hobetzen da.

– Raynaud sindromea:

Esku eta oinetako behatzetan, belarrietan, sudur puntan eta titi-buruetan odol jarioa gutxitzeak eragiten du. Hotza edo estres egoeretan gehiago ematen da. Titi-buruaren kolorea aldatu egiten da (hartualdi amaieran zuria dago, gero morea jartzen da eta ondoren arrosa kolorekoa) eta beroa jarriz asko hobetzen da. Beroa aplikatzea, bularra leku epeletan ematea eta estres egoerak gutxitzeak (batez ere bularra ematera zoazenean) sintomak hobetuko ditu. Guztiz osatzea lortzen ez bada ere (periodikoki errepikatu ohi da), kasurik gehienetan ez du sendagairik behar izaten, baina behar izanez gero, sendagileak emango dizu.

– Azaleko arazoak:

dermatitia eta bestelako azaleko arazoek bularra ematea zaildu dezakete. Hazkura eta hantura sortu ohi dute. Halakorik izanez gero, zoaz sendagilearenera kultibo bat egin eta zerk sortzen duen ikus dezaten.

Edozein arazo izanez gero, edoskitze aholkulariak, laguntza taldeak edo emaginak lagunduko dizute. Ez izan galdetzeko lotsarik. Edoskitzeak ez du mina sortu behar eta arazoa geroz eta lehenago konpondu, edoskitzea atseginagoa izango da.

Ama esnea eta formula bidezkoa batzen diren edoskitzaroa da. Une batzuetan bat eta besteetan bestea jasotzen duen haurrari dagokiona. 

Edoskitzaro guztiak bezala eskaeraren araberakoa izan behar da. 

Haur jaio berrien elikagaia esnea da. Sei hilabete betetzean elikagai osagarriak eskaintzen hastea gomendatzen da (Baby Lead Weaning adibidez).

Eskaintzeko modu desberdinak daude:

– XIRINGA-BEHATZA TEKNIKA:

Lehen ordu edo egunetan, haurra amaren bularretik behar duen esne guztia lortzeko gai ez bada, xiringa-behatza teknika izaten da haurra elikatu eta edoskitzea aurrera ateratzeko teknikarik errazena. Behatza haurraren aho-ganbaran sartu eta xurgatzeko indarra egiten duenean SOILIK emango diogu xiringarekin esnea. Horrela, haurrak, esnea lortzeko xurgatu behar duela ikasten du eta bularrean ere berdina egingo du. Amak edoskitzeko arazoak dituenean (erditze zaila edo zesarea izan duelako eta esne igoera berandutu edo fisikoki haurra hartu ezin badu) aukeretako bat da. Ikus hemen bideo bat.

– GEHIGARRIA EMATEKO GAILUA [RELACTADOR]:

Amak haurra edoskitu nahi badu, eta haurra gosez geratzen bada (erditze zailaren ostean esne igoera motel doalako adibidez) edo behar berezirik badu (gaixotasunen bat duelako formula esne berezi bat edo beste ama baten esnea hartu behar badu), gailu hauek aukera egokietako bat dira. Amaren esne igoera kitzikatzen da eta haurrak bularretik hartuko balu bezala hartzen du esnea. Haurra amaren bularrean jarrita dagoelarik, zunda bidez jasotzen du esnea.

– GOILARA-ONTZIAK:

Goilara honen kirtenean biltzen da esnea eta gutxinaka goilararen bururantz ateratzen da. Sistema honek biberoiaren antza du baina ez du tetinarik eta ez du edoskitzean hainbeste eragiten. Oso erosoa da. Haurren produktuak saltzen dituzten tokietan aurki daiteke.

– EDALONTZIA: 

Edozein edalontzik balio du haurrari esnea emateko. Gutxinaka ematen diogula ziurtatu behar da.

– PALADAIA:

Batez ere haur goiztiarretan edo pisu gutxi dutenekin erabiltzen da. Indian du jatorria eta gaur egun, haurrentzat produktuak saltzen dituzten denda askotan topatzen dira.

– BIBEROIA:

Edoskitzea ondo ezarrita dagoenean (2-4 aste behar izaten dira), ez dago inolako arazorik haurrak esnea biberoitik hartu eta ama dagoenean bularretik hartzeko. Dena den, badira bularretik hartzea imitatzen duten biberoiak, eta hobe horiek erabiltzea.

Formula esne bidezko edoskitzea edo mistoa erabiltzea erabakitzen denean, edo derrigorrezkoa denean,  bularra emateak dituen onura guztiak ez dira derrigorrez galduko. Dena den, erabakia hartu aurretik, formulako esneak zenbait arrisku dituela kontuan hartu behar da.

Edoskitze artifiziala erabiliko bada,  hobe da esnea eta hartzeko modua aldatuko den arren, edoskitze naturalaren oinarriak kontuan izatea eta biberoia ematen den aldiro aplikatzea.

– Besoetan harturik ematea.

Biberoia emateko haurra beti besoetan hartuz, bularra hartzen duenean jasotzen duen kontaktu fisikoa jasoko du haurrak. Biberoia ematen dionaren taupak sentituko ditu, eta bularra hartzen denean izaten den kontaktu  bisuala ere errespetatuko da.

– Erreferentziak mantentzea.

Posible bada, beti pertsona berak (edo 2-3 pertsonek gehienez) biberoia ematea gomendatzen da. Horrela, haurrak, erreferentziazko pertsonak izango ditu eta atxikimendua errazago lortuko du. Gainera, erreferentziak izateak, haurra lasaituko du.

– Aldez aldatzea.

Bularra hartzean, haurra bularrez aldatzean, bere ikuspegia ere aldatzen da. Ikerketa zenbaitek baieztatu dute, biberoia beti alde beretik hartzen dutenek, garuneko garapen desorekatua izaten dutela. Horregatik, garapena orekatua izan dadin, biberoia hartzen duen aldiro (edo hartualdi bakoitzean), haurra aldez aldatzea gomendatzen da.

– Ordutegirik gabe.

Bularra hartzen duten haurrek bezala, eskatzen duen aldiro eta nahi duen beste hartu beharko luke biberoia hartzen duen haurtxoak. Ordutegirik ez maiztasun, ez iraupenerako.

– Azala azalarekin.

Biberoia hartuko duen arren, erreferentziazko pertsonarekin kontaktu fisiko ahalik eta gehien eskaintzea gomendatzen da, ahal den guztietan, haurtxoa azala azalarekin kokatuz.

– Gozatzea.

Bularrarekin bezala, biberoia hartzeko unea, elikatzeko baina gehiagorako erabiltzea gomendatzen da. Begiradak, laztanak, kilimak… egin eta elkarrekin gozatzeko.

Gaur egun, geroz eta gehiago dira, bularra hartzeko haurtxoak behar duen indarra eta mugimendua imitatzen saiatzen diren biberoi motak. Halakoak erabiliz, haurraren esnea hartzeko esfortzua mantenduko da eta zenbat behar duen erabakitzea errazagoa izango du.

Sarri hitz egin da atari honetan edoskitzeaz, amagandikoaz batik bat, eta gaur, edoskitze mistoa edo biberoi bidezkoa darabilten familientzat biberoia ongi prestatzeko gako batzuk ekarri nahiko nituzke.

Osasunaren Mundu Erakundearen gomendioei jarraituz honakoak dira biberoi bat ongi prestatzeko jarraitu beharreko urratsak:

Haurtxoentzat prestaturiko hauts-esneak ez dira esterila. Gaixotasun oso larriak sor ditzaketen bakteriak izan ditzake eta arriskuak gutxitzeko oso garrantzitsua da biberoiak prestatzean arreta jartzea.

• Higienea: garbi itzazu eskuak ura eta xaboiez ongi. Ondoren, biberoiaren atal guztiak ura eta xaboiarekin garbitu eta jarri arreta berezia iristea zailagoa den atalak garbitzerakoan. Azkenik, xaboi arrasto guztiak ongi kendu edateko egokia den ura erabiliz (txorrotakoarekin adibidez).

• Esterilizazio prozesua: lapiko bat edo esterilizatzeko prestaturiko gailuak erabil ditzakezu (kasu honetan jarrai itzazu gailuaren argibideak).
Lapiko handi bat urez bete eta sar itzazu osagai guztiak (ura eta xaboiaz garbitu ostean) erabat ur azpian eta burbuilatxorik geratzen ez dela ziurtatu. Estali lapikoa eta piztu sua, ura irakiten izan eta ziurtatu lapikoa urik gabe geratzen ez dela. Mantendu lapikoa itxita tresnak behar dituzun unera arte.

• Tresnak gordetzea: garbitu eta lehortu eskuak tresnak ukitu aurretik, esterilizatu badituzu, esterilizaturiko pintza batzuk erabil ditzakezu. Une horretan behar ez badituzu, gorde biberoiak erabat muntatuta leku garbi batean.

• Biberoia emateko prestatzea:

1. Garbitu eta desinfektatu biberoia prestatzeko erabiliko duzun tokia.
2. Garbitu ur eta xaboiaz zure eskuak eta ondoren lehortu zapi garbi batez.
3. Jar ezazu ur edangarri garbia irakiten (su bizian edo irakiteko gailua itzali arte).
4. Erabil itzazu hauts esneak gomendaturiko proportzioak (gutxiago/gehiago jartzeak osasun arazoak sor ditzake eta).
5. Behar duzun ur kopurua sar ezazu biberoiean (inoiz ez 70º baina baxuagoko tenperaturan) biberoi garbi eta esterilizatuan. Ez utzi irakiten zegoen ura orduerdi baina gehiagoz hozten.
6. Gehitu hauts esnea biberoiean.
7. Itxi biberoia eta astindu ondo nahastu dadin.
8. Hoztu une horretantxe biberoiaren tenperatura biberoia ur txorrota hotzaren azpian kokatuz edo ur hotza duen ontzi batean sartuz (goikaldea kanpoan duelarik).
9. Lehortu biberoiaren kanpoaldea.
10. Baieztatu tenperatura egokia den zure eskumuturrean tantatxo batzuk botaz, beroegia badago, sar ezazu ur hotzetan berriro.
11. Eskaini biberoia haurrari (eta gozatu uneaz).
12. Bi ordu igaro ondoren, soberan dagoen esne guztia bota egin behar da.

* Ez erabili mikrouhin laberik biberoiak prestatzeko, erredurak sor ditzaketen “beroguneak” sor ditzakete. 70º baina gutxiagoan prestaturiko biberoiak – ura irakiteko aukerarik ez baduzu- unean bertan eman behar dira eta hartualdia amaitzean soberan dagoena bota.

– Biberoi bat baina gehiago prest utzi nahi baduzu beranduago emateko, presta itzazu jarraibide hauei segiz, baina ontzi desberdinetan eta hozterakoan hozkailuan gorde (gehienez 24 orduz). Biberoi hauek eskaintzeko unean berotu beharko dituzu: ur beroa duen ontzi batean sartuz (goikaldea bustitzen ez delarik) eta maiz nahastuz beroa ondo bana dadin (15 minutu baina gehiagoz ez izan biberoiak berotzen).

Eta ez ahaztu, biberoia eskaintzerakoan bularra hartzen duten umeen antzeko esperientziak eskaintzen saiatzea.

Sei hilabete ingurutik aurrera haurrari bestelako elikagaiak eskaintzeko unea iristen da. Elikagai horiek formatu desberdinetan eskain daitezke: osoan (baby led weaning) edo trituraturik (pure edo ahi bidez). 

Elikadura osagarriaren helburua haurrak jaten ikastea izan beharko litzake. 

Haurraren elikagai nagusia esnea izango da gutxienez urtebetera arte eta beharrezkoa izango du esnea gutxienez bi urtera arte. 

Haurtxoak sei hilabete inguru dituenean (eta zoritxarrez, pediatra askok Osasunaren Mundu Erakundearen gomendioei jaramonik ez egiteagatik, lehenago ere) edoskitzearen osagarri izango den elikadura eskaintzen hasteko garaia iristen da.

Gehiengoak, pure eta ahietan oinarrituko den elikadura sistema erabiliko dute, egokiena delakoan, baina geroz eta hedatuagoa den Baby Led Weaning sistema guztiz gomendagarria eta erosoa da. Sistema hau, Europa iparraldeko herrialdeetan erabiltzen da eta gure inguruan ere asko zabaltzen ari da eta Espainiako Pediatria Elkarteak ere babesten du.

Baby Led Weaning metodoa pure edo ahietan oinarritzen ez den metodoa da eta oinarri oso sinple eta betetzen errazak ditu:

– Helburua ez da haurrak jan dezan, elikaduraren oinarria esnea (hobe amarena, baina baita artifiziala ere) izango baita. Helburua, haurrak jaten eta mahaiean egoten ikastea da.

– Haurrak familiarekin egingo ditu otorduak, mahaiean eta aldi berean. Bere aulkitxoan edo norbaiten magalean egongo da eta janaria izango du eskura.

– Hobe da zati handi samarrak eskuragarri uztea (3-5 zentimetro luzekoak eta estuak, patata frijituen itxurakoak), zati handiekin nekez itoko da haurra, eta hobeto heldu eta maneiatuko ditu.

– Denetariko janaria eskaini, baina gatza eta azukre erantsirik ez duena. Bi horiek geroz eta beranduago ezagutu, hobe.

– Ehundura desberdinetako janariak eskaini, biguinak, gogorrak, hotzak, beroak…

– Ez eman haurrari janaririk ahora. Berak hartu eta eramango du ahora nahi duena, nahi duenean. Ez behartu haurra jatera.

– Hasieran soilik ukitu eta saltsan ibiliko da janariarekin, ziurrenik lehen egunetan ez da ahora eramateko gai izango, baina berehala ikasiko du. (Gure haurra, 6 hilabete zituela hasi zen janaria eskuragarri izaten, eta astebeteren buruan janaria hartu eta ahoan sartu eta uzteko gaitasuna lortu zuen).

– Ez izan zikintzearen beldurrik. Metodo honekin, lurra, haurra eta ziurrenik, zu zeu ere hasieran oso zikin egongo zarete otordu amaieraro, baina merezi du.

Sarean metodo honen inguruko informazio asko eta errezeta osasungarriak… topatuko dituzue. Ez duzu etxetik atera aurretik purea prestatu eta mila gauzaren beharrik. Berehala solidoa jateko gai denez, fruta adibidez osorik eraman dezakezu eta haurraren autonomia eta mugimenduen kontrola asko garatzen da.

Elikadura osagarriaren inguruko hitzaldi eta tailerrak eskaintzen ditugu herriz herri, segurtasun neurriak, zein elikagai noiz eta nola eskaini azalduz.